Agri SA verwelkom appelhof uitspraak oor regverdige en billike vergoeding

29 September 2017

Agri SA verwelkom appèlhof uitspraak oor regverdige en billike vergoeding

Die Hoogste Hof van Appèl het op 29 September uitspraak gegee in die saak van Uys v Msiza en andere. Die saak het gehandel oor die belangrike kwessie van regverdige en billike vergoeding wanneer grond geneem word vir grondhervormingsdoeleindes. Die Grondeisehof het ‘n arbitrêre aftrekking van R300 00.00 gedoen van die vergoedingsbedrag op sterkte daarvan dat die grond onteien word vir grondhervormingsdoeleindes.

Ernest Pringle, die voorsitter van Agri SA se Grondkomitee, het gesê dat Agri SA hul tot die hof-verrigtinge laat voeg het as ‘n vriend van die hof en geargumenteer het dat sodanige aftrekking nie toegelaat word deur die Grondwet nie. Agri SA het ook geargumenteer dat markwaarde altyd die vertrekpunt behoort te wees wanneer regverdige en billike vergoeding bereken word. Die Grondwet verteenwoordig nie ‘n verwerping van ‘n markgebaseerde benadering vir grondhervorming nie. Dit maak bloot voorsiening vir ‘n meer buigsame benadering tot die berekening van regverdige en billike vergoeding.

Ten opsigte van die benadering wat die Grondeisehof gevolg het, het Agri SA standpunt ingeneem dat die markwaarde van die grondeienaar se landbougrond nie arbitrêr verminder mag word op ‘n wyse wat nie objektief geëvalueer kan word nie. So ‘n benadering is onbillik, irrasioneel en bring ‘n element van arbitrêre besluitneming in, wat regsekerheid ondermyn. Sekerheid oor hierdie kwessie van vergoeding is van kritieke belang vir die sektor en vir alle Suid-Afrikaners wat ‘n belang het by voedselsekerheid. Agri SA het ook geargumenteer dat finansiële las van die verkryging van eiendom vir ‘n openbare doel of in die openbare belang, aan die gemeenskap in die breë toegedeel behoort te word en nie disproporsioneel op grondeienaars wat onteien word, geplaas kan word nie.

Die Hof het bevestig dat die benadering wat die Konstitusionele Hof gevolg het in die saak van Du Toit v Minister van Vervoer, wat in 2006 beslis is, die korrekte benadering is ten opsigte van regverdige en billike vergoeding. In daardie saak het die Hof ‘n benadering in twee stappe voorgestaan waar die markwaarde eers vasgestel word en bedrae daarna bygevoeg of afgetrek kan word soos wat die relevante faktore in artikel 25(3) van die Grondwet mag vereis. Die Appèlhof het die beredenering van die Grondeisehof verwerp in terme waarvan die hof ‘n aftrekking van markwaarde gemaak het en het bevind dat daar geen feite voor die hof was wat die aftrekking van R300 000.00 van die markwaarde geregverdig het nie.

Pringle het gesê dat Agri SA dit bereik het wat die organisasie beoog het toe daar besluit is om toe te tree tot die saak. Die Appèlhof het dit nou duidelik gemaak dat geen arbitrêre aftrekkings gemaak kan word bloot omdat die grond onteien word vir grondhervormingsdoeleindes nie, en dat markwaarde, synde die enigste objektief vasstelbare faktor in artikel 25(3) die vertrekpunt behoort te wees in die berekening van regverdige en billike vergoeding, wat meer of minder kan wees as markwaarde.

Uitgereik deur Agri SA, Direktoraat: Korporatiewe Skakeling
Navrae

Mnr Ernest Pringle, Voorsitter van Agri SA se Grondkomitee, 082 063 6946
Me Annelize Crosby, Hoof: Landbou-ontwikkeling, Agri SA, 082 388 0017